Veertig dagen na Kerstmis, op 2 februari, wordt Maria-Lichtmis gevierd. Licht, leven en pannenkoeken staan centraal op deze feestdag.
“geen vrouwke zo arm of ze maakt op Lichtmis haar panneke warm”
Pannenkoekenfeest
Het is nog even wachten, maar toch kijken velen begin februari al uit naar de lente. We verlangen naar meer zon en warmte, en meer klaarte. Landbouwers hervatten rond deze tijd het werk op de velden. Met een pannenkoekenfeest vierden de boeren vroeger de komst van nieuwe knechten en de terugkeer van het licht. De traditie van pannenkoeken op 2 februari is vandaag springlevend. Supermarkten zetten in de periode rond Lichtmis pannenkoekenbeslag of voorgemaakte pannenkoeken in de aanbieding. Volgens het volksgeloof brengt het eten van pannenkoeken op de avond van 2 februari voorspoed en geluk.
Religieuze oorsprong
Waarom spreken we van Maria-Lichtmis? Wat is de religieuze betekenis ervan? In het oude Israël mochten kersverse moeders tot veertig dagen na de geboorte de tempel niet betreden. De eerste keer dat zij terug naar de bidplaats gingen, ondergingen ze een reinigingsritueel en offergang. In de bijbel drukt het getal ‘40’ voorbereiding en verwachting uit. Veertig representeert vasten, boetedoening en zuivering. Het christendom nam dit zuiveringsritueel over. Op Maria-Lichtmis herdenken christenen de kerkgang en reiniging van Maria. Tot in de jaren 1960 was het voor jonge moeders gebruikelijk om binnen de negen dagen na de bevalling de kerk te bezoeken om gezuiverd te worden van hun onreine toestand en om, met een kaars in de hand, Maria te danken voor een gezond kind. Rond 2 februari is het ook de gewoonte dat de parochie de gedoopte baby’s van het afgelopen jaar met hun ouders uitnodigt in de kerk.
Daarnaast gaat Lichtmis over Jezus. Het staat ook bekend als ‘feest van de opdracht van de heer’. Veertig dagen na zijn geboorte ging Jezus mee met Maria naar de tempel van Jeruzalem. Zoals elk joods jongetje werd hij er door zijn ouders opgedragen aan God. Ook de oude, vrome man Simeon was daar aanwezig en zegende Jezus en zijn ouders. Hij herkende Jezus als de messias en noemde hem ‘licht van de nieuwe wereld’. Lange tijd werd deze uitspraak herdacht en gevierd met het wijden van de kaarsen in de kerk en met processies waarin brandende kaarsen werden meegedragen, vandaar ook de naam ‘lichtmis’.
Weerspreuken
“Maria, zo zij haar kerkgang doet bij helder weer en zonneschijn, nog vriezen zal het en kouder dan tevoren zijn”
In het Nederlands bestaan er honderden lichtmisweerspreuken. Deze weerspreuken maken meestal duidelijk dat men best nog voorzichtig is met het verlangen naar de lente en de zon. De winter is begin februari immers nog niet voorbij…
“Is Lichtmis helder en klaar, dan komen er twee winters in het jaar”
Kenniscentrum over het erfgoed van het dagelijks leven
Studio Alijn is te bezoeken na afspraak tijdens weekdagen
van 10:00 tot 17:00 via studio@huisvanalijn.be of
T 09 235 38 00.
Adres Studio Alijn
Kraanlei 69, 9000 Gent
