Schoolvakantie betekent voor heel wat jongeren ook zwaarbepakt vertrekken op kamp met de jeugdbeweging. Onttrokken aan het ouderlijke gezag – op eventueel wat kookouders na – zijn deze kampen de plek bij uitstek om tijd door te brengen met leeftijdsgenoten, de natuur al spelenderwijs te ontdekken en een grote mate van zelfstandigheid te ervaren.
Jeugdbeweging en haar geschiedenis
De eerste jeugdbewegingen in Vlaanderen ontstaan kort voor en na de Eerste Wereldoorlog. Geïnspireerd door buitenlandse voorbeelden, zoals de Duitse Wandervogelbewegung of de Britse Boy Scouts en Guiding, wordt in 1910 de eerste Belgische scoutsgroep opgericht in Brussel. Al snel volgt ook Antwerpen. Aanvankelijk zijn de groepen enkel voor jongens, maar vanaf 1915 krijgen ook meisjes hun plek.
Het is niet verwonderlijk dat heel wat jeugdbewegingen in die tijd ontstaan. Binnen de pedagogie groeit de aandacht voor de ‘adolescentie’, de levensfase tussen kindertijd en volwassenheid. De jeugdbewegingen richten zich op jongeren, maar dragen vaak door volwassenen bepaalde godsdienstige, nationale of sociale idealen uit. Zo richt de Katholieke Kerk in de jaren 1920 de Katholieke Actie op. Haar doel is de samenleving te ‘veroveren’ en een nieuwe kerkelijke generatie te vormen.
foto onder: Leden van jeugdbeweging tijdens militair feest op plein te Sint-Denijs-Westrem, 1920
Vanaf de jaren 1930 verschuift de focus naar persoonlijkheidsvorming en groepsleven. Jongeren zoeken naar nieuwe uitdrukkingsvormen: rondtrekken, kamperen en het openluchtleven in combinatie met creativiteit en zelfstandigheid spreken aan. Jeugdbewegingen worden naast gezin en school een derde opvoedingsmilieu, al blijven ideologie en verzuiling aanwezig.
Twee jonge Wolfjes der Klauwaards in scoutsuniform 1949
Wilfried Morbee op kamp in Frankrijk met zijn scoutsgroep
Groepsfoto van hurkende scouts op een rij
Scouts poseren in piramideformatie
Groepsportret Gentse trekvogels Oostduinkerke 1950
Scouts poseren in piramideformatie
Jongens op kamp Durbuy 1960
Groepsportret tijdens een uitstap van een jeugdbeweging 1960 1969
In de jaren 1960 en 1970 breken de jeugdbewegingen nog meer open. Terwijl in andere landen hun invloed afneemt, beleeft Vlaanderen een bloeiperiode. Een aangepaste werking die openstaat voor wat er écht leeft bij jongeren loont zichtbaar. Het autoritaire en militaire karakter verdwijnt naar de achtergrond. Binnen de Chiro ontstaan zelfs de eerste gemengde groepen. De klassieke jeugdbewegingen zijn vanaf die periode niet langer de enige vormen van jeugdwerk. Ook de overheid bouwt vanaf dan mee aan een geprofessionaliseerde jeugdwerking.
Vrouw bij kinderen op scoutskamp ca 1974
Groepsportret Scouts 1971
Meisjes op VKSJ-kamp, Lac d'Artouste, Frankrijk, 1973
Groep meisjes poseren tijdens trektocht VKSJ kamp ca 1975 1976
Vanaf de jaren 1990 is er van uitgesproken ideologie in de groepen nog maar weinig sprake. In een samenleving waar de verzuiling afneemt, worden zelfontplooiing en ongecompliceerd jong zijn de voornaamste pijlers van de jeugdbeweging.
Kinderen met masker op kamp 1995
Jongeren tijdens een jeugdkamp, Lembeke
Touwtje springen 1986
Fitnessoefeningen op kamp 1986
Kinderen tijdens een activiteit van de jeugdbeweging ca 1998
Activiteit op kamp 1986
Kinderen spelen met kegels op kamp 1986
Tradities en symbolen
Hoewel bij jeugdbewegingen veel van de strikte regels of voorschriften grotendeels verdwenen zijn, blijven symbolen en tradities belangrijk. Denk aan het zingen van liederen, het dragen van kentekens of het hebben van een vlag. De groepen herken je ook aan hun typische uniform. Dat uniform moest oorspronkelijk sociale verschillen tussen kinderen uitwissen, maar was ook onderwerp van discussie. Zo mag de Chiro bij aanvang in 1934 geen uniform dragen. De KAJ bleek niet opgezet met de oprichting van Chirojeugd en vreesde concurrentie. Het uiteindelijke compromis: de Chiro mocht haar werking voortzetten, maar leden kregen geen uniform. Na de Tweede Wereldoorlog verwerft de Chiro meer vrijheid. Die vrijheid betekent in dit geval dat er bewust gekozen wordt voor een uniform. Het uniform blijft een krachtig symbool van herkenbaarheid en groepsgevoel.
Op kamp, het hoogtepunt van het jaar
Naast wekelijkse bijeenkomsten zijn de kampen voor heel wat kinderen en leiding het absoluut hoogtepunt. Het eerste Belgische scoutskamp is een kerstbivak, die plaatsvindt in Ter Hulpe bij Brussel van de Boy Scouts van België. Naast Belgische deelnemers zijn er ook Britten bij.
Kampen vinden meestal plaats in eigen land, al trekken sommige groepen ook naar het buitenland. De invulling verschilt per beweging. In de jaren 1930 spreken Scouts en Chiro af dat de nieuwkomer Chiro niet in tenten zal slapen en dat leden geen overlevingstechnieken aangeleerd krijgen. Daarom gaan er bij Chirokampen vaak kookouders mee, die voor de hele groep koken.
In de jaren 1960 en 1970 groeit het romantische ideaal van kamperen, trekken en samen rond het kampvuur zitten. In die periode gaan alsmaar meer groepen op kamp. Zo zal de KLJ in de jaren 1970 haar eerste kampen organiseren.
Vandaag trekken in België jaarlijks meer dan 400.000 jongeren er met hun groep op uit.
Drie kinderen op stap Natoye 1984
Meisjes tijdens ochtendgymnastiek op kamp, 1995
Slapen in tent op kamp 1986
Barbecue op kamp 1986
Barbecue op kamp 1986
Een kamp bouwen 1986
Tentenkamp 1986
Groep kinderen wacht op trein Steinbach
Kinderen met rugzakken op stap Geel 1986
Groepsportret op kamp Aywaille 1998
Activiteit op kamp Aywaille 1998
Ouders op het Chirokamp Jupille Luxemburg 1998
Kinderen op Chirokamp Hamont Achel Neerpelt 1997
Een bonte verzameling
Vlaanderen kent een enorme diversiteit aan jeugdbewegingen: van KSJ-KSA-VKSJ, KAJ, KLJ, Jeugd Rode Kruis, Scouts en Gidsen Vlaanderen, FOS Open Scouting, Chirojeugd Vlaanderen, tot recentere organisaties zoals JNM of Wel Jong Niet Hetero. Wat ze allemaal gemeen hebben? Ze bieden jongeren een plek om samen te zijn, te groeien en plezier te maken. Jeugdbewegingen blijven een essentieel onderdeel van het dagelijkse leven van jongeren.
Kenniscentrum over het erfgoed van het dagelijks leven
Studio Alijn is te bezoeken na afspraak tijdens weekdagen
van 10:00 tot 17:00 via studio@huisvanalijn.be of
T 09 235 38 00.
Adres Studio Alijn
Kraanlei 69, 9000 Gent
