Chinees Nieuwjaar

Chinees Nieuwjaar of Lentefeest (Chūn Jié) is een van de belangrijkste feesten in de Chinese cultuur. Niet alleen in China zelf maar ook daarbuiten wordt het nieuwe jaar uitbundig gevierd. In België zie je voornamelijk festiviteiten in en rond de Van Wesenbekestraat in Antwerpen.

Het Chinese Nieuwjaar hangt samen met het begin van de lente, of het nieuwe zaaiseizoen. In tegenstelling tot het westerse nieuwjaar vindt het feest niet elk jaar op hetzelfde moment plaats. De start van het feest wordt bepaald door de maankalender. De eerste dag van de tweede volle maan na de winterzonnewende luidt het begin in van het nieuwe jaar en van het 15 dagen durende feest (en valt tussen 21 januari en 20 februari). Elk nieuw jaar staat in teken van een dier uit de Chinese dierenriem: rat, os, tijger, konijn, draak, slang, paard, geit, aap, haan, hond en varken. 2024 is het jaar van de draak.

Voorbereid het nieuwe jaar in

De dagen voorafgaand aan het nieuwe jaar staan in teken van de grote schoonmaak. Het huis wordt volledig gekuist en de maaltijden en feesten worden voorbereid. Aan de vooravond van het nieuwe jaar bezoekt men nog de graven van voorouders. Om middernacht zet iedereen deuren en ramen open zodat het oude jaar het huis kan verlaten. Behalve het huis zorgen ook alle feestvierders dat ze er piekfijn uitzien.

15 dagen feest

Chinees nieuwjaar is niet zomaar één avond die de overgang van oud naar nieuw markeert maar duurt in totaal 15 dagen. De verschillende dagen hangen samen met uiteenlopende rituelen en activiteiten. Hoewel er regionale verschillen zijn gaat het onder meer over het brengen van offers aan goden of voorouders, het bezoeken van familie of het afsteken van vuurwerk. Centraal staat het samenzijn met familie. De meeste gebruiken worden dan ook in besloten kring in huis beleefd.

Samen aan tafel

Eten speelt een belangrijke rol. Er wordt uitgebreid gekookt en samen gegeten. Bovendien heeft de keuze voor bepaalde gerechten of ingrediënten vaak een betekenis. Zo staat vis symbool voor voorspoed, springrolls voor welvaart of nieuwjaarscake met kleefrijst voor vriendschap, een zoet leven en een hogere status. Na de maaltijd moet er altijd nog eten overblijven. Is dat niet het geval, voorspelt dat weinig goeds.

Op straat

Naast de gebruiken in huiselijke kring gaan er traditioneel ook optochten op straat uit. De draak, de leeuw of de eenhoorn spelen hierin een voorname rol. De drie dieren hebben elk hun eigenheid. De dansers die de dieren vertolken houden steeds rekening met deze karaktereigenschappen. De draak staat hoog in de hiërarchie en is uitverkoren. De leeuw is speels en de eenhoorn eerder wijs. Aan de deuren van huizen worden kroppen sla gehangen. De dansende dieren happen naar de krop en spuwen die nadien uit in de richting van de voordeur, samen met rode enveloppes. Dat brengt geluk en voorspoed.

Geluk en ongeluk

Heel wat van de rituelen en gebruiken tijdens Chinees Nieuwjaar staan in teken van het bekomen van geluk voor jezelf en je naasten. De kleur rood speelt hierin een belangrijke rol. Zo wordt het huis versierd met rood papier met nieuwjaarswensen op en kleedt ook iedereen zich op in het rood. Aan kinderen, ongetrouwde vrienden of dichte familie geeft men dan weer rode envelopjes met biljetten in.
Anderzijds zijn er specifieke richtlijnen en geboden die ongeluk horen af te wenden. Zo is het dragen van witte of zwarte kledij uit den boze. Er wordt niet gekuist om te vermijden dat je het geluk zou wegvegen en je mag geen schaar gebruiken of scherven maken. Ook wordt er niet gehuild of vermijdt men te spreken over de dood.

Illustraties van Pieter De Poortere uit de Lees-Trip ‘Altijd feest! Hendrik en Poes vieren Nieuwjaar’ (Uitgeverij Nanuq).