2020 was een bewogen jaar. Naast de uitbraak van covid-19 en de ongerustheid over klimaatverandering, zendt ook de dood van George Floyd een schokgolf door de wereld. In mei 2020 wordt Floyd het zoveelste slachtoffer van politiegeweld tegenover Afro-Amerikanen in de Verenigde Staten. De Black Lives Matter beweging, actief sinds de dood van Trayvon Martin in 2012, wordt wereldwijd zichtbaar. In heel wat grote steden vinden straatprotesten tegen het politiegeweld plaats. Op sociale media uiten mensen hun boosheid en ongenoegen onder de hashtag BlackLivesMatter (BLM). In België wordt de organisatie Belgian Youth Against Racism of BYAR opgericht. BYAR organiseert via sociale media verschillende protestacties in heel België. Ondanks het covid-19 samenscholingsverbod trekken in juni 2020 tienduizend mensen naar Brussel om collectief de vuist te maken tegen racisme.
WyzmanRajaona BlackLivesMatter BLMBelgium 2020 Online archief AMSAB
AnonymousBelgium Brussels 2020 BlackLivesMatter BLM Online archief AMSAB
AnonymousBelgium Brussels 2020 BlackLivesMatter BLM Online archief AMSAB
qlfdtp Bruxelles 2020 BLMBelgium Online archief AMSAB
Doorheen de geschiedenis nemen sociale bewegingen om uiteenlopende redenen de publieke ruimte in. Sinds eind 19e eeuw eisen onder meer verenigde arbeiders met betogingen en stakingen sociale verandering en stemrecht. Ook de feministische, vredes-, en milieubeweging vragen op straat aandacht voor hun zaak tijdens de tweede helft van de 20e eeuw.
In die zelfde periode krijgt ook de antiracistische bewegingen steeds meer vorm. Meest bekend is ongetwijfeld de Afro-Amerikaanse burgerrechtenbeweging die sinds de jaren 1950 in de Verenigde Staten ijvert voor gelijke burgerrechten. In ons land doet de opkomst van het Vlaams Blok eind jaren 1980 en de zwarte zondag die daar op volgt de onrust over extreemrechts toenemen. In die periode vinden heel wat antiracistische betogingen plaats. In de politiek leidt het tot de oprichting van het cordon sanitaire. De toenmalige politieke partijen verbinden zich er toe nooit in een regering te stappen met de extreemrechtse partij.
AF 016090 Hand in hand voor verdraagzaamheid 1994 AMSAB
FO 021627 Antiracismebetoging Gent jaren1980 AMSAB
FO 023110 Antiracismebetoging vermoedelijk door Hand in Hand Brussel 1990 AMSAB FilipClaus
FO 023126 Antiracismebetoging Brussel 1990 AMSAB FilipClaus
AF 001625 Nationale Betoging tegen apartheid en racisme Antwerpen 1987 AMSAB
De gebalde vuist
Een veelvoorkomende protestsymbool is de gebalde vuist. Het gebaar staat in contrast met de fascistische gestrekte arm en staat voor strijd en verzet. In de eerste jaren van de Weimarrepubliek duikt het gebaar op als symbool van het communisme. Tijdens de Spaanse burgeroorlog wordt het een internationaal socialistisch teken van herkenning en groet. Ook de vrouwenrechtenbeweging en antiracismebeweging hebben dit symbolische gebaar eigen gemaakt. Hoewel deze bewegingen elkaar beïnvloed hebben en er raakvlakken zijn, verbeeldt de vuist ook voor elk van hen hun eigen specifieke strijd.
Sociale media: allemaal verbonden
Sinds een tiental jaren heeft er zich een opmerkelijke evolutie in de mobilisatie van betogers doorgezet: sociale media zijn een cruciale schakel geworden in het organiseren van optochten en protesten. De BLM-beweging is sterk internationaal ingebed. Ze zet van in het begin in op sociale media om structureel racisme in de samenleving op de politieke agenda te zetten. Zo kleurt Instagram op een bepaald moment massaal zwart onder de hashtag #blackouttuesday. Initieel zijn het vooral muzikanten die hiermee hun steun betuigen aan de beweging. In een mum van tijd echter nemen miljoenen gebruikers het zwarte vlak over. Bovendien weten de organisatoren via sociale media mensen veel sneller te mobiliseren. BYAR organiseert samen met andere organisaties verschillende acties in Belgische steden. Op enkele dagen tijd brengen ze tienduizend mensen op de been.
Anis Agris, één van de organisatoren, spreekt ook van een ‘online optocht’. Tijdens de betoging in juni 2020 – in volle coronapandemie – is er heel wat interactie tussen mensen die in real life aanwezig zijn en zij die de actie via sociale media volgen. Aan de hand van live updates en livestreams via hun sociale media-kanalen houdt BYAR iedereen op de hoogte van de situatie.
Dit artikel kwam tot stand op basis van onderzoek door Amandine Warrens, masterstudente geschiedenis Ugent (2020-2021).
De kracht van samenkomst staat ook centraal in de Black History Month 2022: https://blackhistorymonth.be/
Kenniscentrum over het erfgoed van het dagelijks leven
Studio Alijn is te bezoeken na afspraak tijdens weekdagen
van 10:00 tot 17:00 via studio@huisvanalijn.be of
T 09 235 38 00.
Adres Studio Alijn
Kraanlei 69, 9000 Gent
