door Antje Van Kerckhove
In de zomer van 2018 vat Greta Thunberg elke schooldag post voor het Zweedse parlement om aandacht te vragen voor de klimaatverandering. Haar actie heeft een inspirerend effect, want enkele maanden later betogen jongeren over de hele wereld wekelijks voor het klimaat. Het fenomeen van de klimaatmarsen is geboren. Ook in België komen scholieren en studenten massaal op straat om een strenger klimaatbeleid af te dwingen. Dat is echter niet de eerste keer. Al in het begin van de jaren 1970 komen jongeren op voor het welzijn van de planeet. Er is wel één belangrijk verschil: de focus lag toen niet op het klimaat, maar wel op het milieu.
Luc Versteylen en de Groene Fietsers
Alhoewel klimaatbetogingen een relatief recent verschijnsel zijn, geldt dat niet voor milieubetogingen. De Groene Fietsers organiseren de eerste Belgische milieubetogingen. Luc Versteylen richt deze actiegroep op in 1973. Hij is leraar aan het Xaverius instituut in Antwerpen, maar ook bezieler van Agalev. De Groene Fietsers bestaan grotendeels uit geëngageerde jongeren waarvan velen in de klas zitten bij Versteylen zelf. Onder zijn leiding voeren de Groene Fietsers in de loop van de jaren 1970 tientallen acties uit om de verloedering van het milieu aan te kaarten. Daarbij protesteren ze onder andere tegen de uitbreiding van de haven van Antwerpen, het toenemende gebruik van plastic in grootwarenhuizen en het gebrek aan fietsinfrastructuur in Vlaanderen.
Betogen op de fiets
Zoals hun naam reeds verklapt, protesteren de Groene Fietsers niet te voet, maar al fietsend. Het idee daarachter luidt als volgt: “Als je gaat fietsen in een systeem dat niet op fietsen berekend is, ontredder je het systeem”. Bovendien is de fiets het vervoersmiddel bij uitstek van de man in de straat. Daardoor is de fiets ook een symbolisch verzetsmiddel van de machtelozen in de samenleving.
De Groene Fietsers wekken veel sympathie op bij de bevolking. Ze brengen steeds meer mensen op de been, of beter gezegd op de fiets. Enkele van hun acties worden een enorm succes. De bekendste acties zijn die tegen de aanleg van het Duwvaartkanaal in de Voorkempen. Daarbij slagen ze er meermaals in om duizenden fietsers op te trommelen en het autoverkeer volledig lam te leggen. Uiteindelijk wordt de bouw van het Duwvaartkanaal in 1975, na jaren van intens verzet, stopgezet.
Met toeters en bellen
De passages van de Groene Fietsers in de Antwerpse straten gaan niet onopgemerkt voorbij. Zo houden ze vaak een ‘belconcert’, proberen ze de aandacht te trekken met hun gele fietshesjes en dragen voetgangers spandoeken met zich mee. Bovendien bedekken de Groene Fietsers tijdens hun allergrootste actie, de Doemeling, hun gezicht met mondmaskers. Daarmee willen ze de toenemende luchtvervuiling aankaartten. De luidkeelse en opvallende betogingen van de Groene Fietsers doen denken aan de klimaatmarsen van de afgelopen jaren. Ook daar dragen de betogers vaak klimaatbordjes en spandoeken met zich mee. Maar in plaats van een ‘belconcert’ te houden, vullen ze de stilte op met slogans zoals: “What do we want? Climate justice! When do we want it? Now!”
Beeld: Pelle De Brabander
Klimaatverandering: what’s in a name?
Terwijl de Groene Fietsers in de jaren 1970 uitsluitend voor het milieu opkomen, is het onderscheid tussen milieu- en klimaatprotest vandaag de dag niet altijd duidelijk. Niet alle deelnemers van de klimaatmarsen lijken dat onderscheid te kennen. Zo zien we tijdens de betogingen vaak jongeren die bordjes vasthouden waarmee ze de vervuiling van de oceanen aankaartten. Nochtans staat milieuverontreiniging los van klimaatverandering. Het is dus niet de vervuiling van oceanen, maar wel de stijgende zeespiegel die het gevolg zijn van de opwarming van de aarde.
Alhoewel het onderscheid tussen milieu- en klimaatprotest soms vervaagt, blijven de drijvende krachten achter deze protesten dezelfde. Zo is de jeugd vastberaden om op te komen voor een gezondere en groenere leefwereld in al haar facetten.
Interview (september 2021) met Maité de Haan van Students4Climate Antwerpen in kader van de expo 'De straat op' (30.10.2021-08.05.2022). Maité vertelt over de organisatie van klimaatmarsen en waarom ze de straat op gaat voor het klimaat.
Kenniscentrum over het erfgoed van het dagelijks leven
Studio Alijn is te bezoeken na afspraak tijdens weekdagen
van 10:00 tot 17:00 via studio@huisvanalijn.be of
T 09 235 38 00.
Adres Studio Alijn
Kraanlei 69, 9000 Gent
