Het is weer carnaval! Kinderen gaan verkleed naar school en in heel wat steden en gemeenten trekt een carnavalsstoet door de straten. Deze stoet is het hoogtepunt van het carnavalsgebeuren.
Carnaval bestaat al zeer lang. In het oude Egypte en bij de Grieken en Romeinen luidde een uitbundig carnavalsfeest de overgang van de winter naar de lente in. Later werd carnaval gekoppeld aan de vastenavondviering en kreeg zo een plek in de christelijke jaarkalender. Net voor de vastentijd, die volgens deze kalender op Aswoensdag begint, waren de carnavalsfeesten de gelegenheid om nog eens goed uit de bol te gaan. Op Vette Dinsdag (Mardi Gras), deed men zich overdadig te goed aan al het lekkers dat nog in huis was. Een Bourgondische dag dus. Nadien volgden veertig sobere dagen en keek iedereen uit naar de paaseieren en het feestmaal op Pasen. Vandaag valt carnaval voor jong en oud samen met plezier maken, zich verkleden en carnavalsstoeten.
Carnavalsgekte
In binnen- en buitenland is carnaval een groot feest. Denk maar aan het beroemde carnaval van Venetië en het feestgedruis in Rio de Janeiro. Bij ons zijn Aalst en Binche alom bekend, maar ook in veel andere steden en gemeenten wordt carnaval uitgebreid gevierd. De invulling van de carnavalsfeesten varieert van stad tot stad, maar vaste ingrediënten zijn confetti, carnavalswagens, maskers en een uitgelaten menigte. Verkleedpartijen zijn er op heel wat verschillende manieren. Voor hun kostuums en praalwagens laten carnavalsverenigingen zich inspireren door de actualiteit en nemen ze de politiek op de korrel. Waar een carnavalsstoet is, wordt meestal ook een Prins Carnaval gekozen. De Prins draagt een mantel, scepter en hoofddeksel, vaak een narrenkap. Hij wordt verkozen voor één jaar. Traditioneel opent de burgemeester de carnavalsfeesten met de overhandiging van de symbolische stadssleutel aan Prins Carnaval die voor even de baas wordt.
Voil Jeannetten en Gilles
In Aalst zijn de Voil Jeannetten wereldberoemd, het zijn mannen verkleed als vrouw. Mannen-in-vrouwenkleren zijn een klassieker in Europese carnavalsvieringen. Het gebruik bestaat al eeuwenlang. In de 19de eeuw was het de typische carnavalsvermomming van arbeiders. Zij konden zich geen dure verkleedpakken permitteren en trokken de kleren van hun vrouwen aan. Vaak ging het om nachthemden en zelfs lakens of gordijnen. In Gent en omstreken sprak men van de Gentse Slonsen. Vette Dinsdag was er Slonsendag: het geld was op en de feestvierders trokken die dag ‘vodden’ aan.
In Binche is het een grote eer om tot de Gilles te behoren. Deze Gilles maken met bellen en tamboerijnen veel kabaal om de kwade geesten en de winter te verjagen.
De Gilles van Binche zijn door Unesco erkend als werelderfgoed. Ook het Carnaval van Aalst werd vanaf 2010 werelderfgoed, maar in 2019 verwijderde Unesco Aalst Carnaval uit de Representatieve lijst van het immaterieel cultureel erfgoed van de mensheid. Het Carnaval kwam in opspraak omdat op een praalwagen Joodse karikaturen waren afgebeeld met pijpenkrullen en haakneuzen, samen met een grote kist met geld en ratten. Er kwam niet alleen kritiek van de internationale Joodse gemeenschap, maar ook van Unesco zelf. De schrapping van Aalst Carnaval is een primeur. Nog nooit werd een erkenning van de Unesco-lijst geschrapt.
Gents carnaval
Het Gentse carnaval was in de 19de eeuw een populair meerdaags volksfeest waaraan brede lagen van de bevolking deelnamen. In Gent kwamen velen in zogenaamde kompanies op straat. Dit waren groepen van tien tot twintig duo’s - vaak vrienden of buren - met maskers op en traditioneel verkleed als boeren, boerinnen, matrozen, pierrots en clowns, vaak vergezeld door muzikanten. Het Huis van Alijn bewaart foto’s van het carnavalsfeest in Gent in de jaren 1890, gemaakt door Arnold Vander Haeghen. Deze unieke beelden zijn genomen op de Kouter in Gent en tonen hoe de burgerij zich verkleedde voor de toenmalige carnavalsfeesten.
Na de Eerste Wereldoorlog kwam er een einde aan het Gentse straatcarnaval door enkele maatregelen die vanuit socialistische en katholieke hoek werden genomen. Vette dinsdag of Slonsendinsdag werd afgeschaft. Het werd een gewone werkdag en het was verboden om overdag gemaskerd op straat te komen. Deze maatregelen kenden een lange aanloop vanaf het einde van de 19de eeuw. De Gentse socialisten zagen het ongeremde carnaval als een bedreiging voor de arbeiders dat drankmisbruik en geldverspilling in de hand werkte. Na 1920 werden wel nog jaarlijks carnavalsstoeten georganiseerd in het stadscentrum en in verschillende deelgemeentes van Gent. Vandaag is de carnavalsstoet in Ledeberg de bekendste in het Gentse. Traditioneel vindt deze stoet het tweede weekend na Aswoensdag plaats.
Kenniscentrum over het erfgoed van het dagelijks leven
Studio Alijn is te bezoeken na afspraak tijdens weekdagen
van 10:00 tot 17:00 via studio@huisvanalijn.be of
T 09 235 38 00.
Studio Alijn is gesloten van 20.09.2024 tot 30.09.2024.
Adres Studio Alijn
Kraanlei 69, 9000 Gent